Uiergezondheid II: Focus op een gezond uier door gebruik van de juiste middelen

Zoals behandeld in het vorige deel van deze artikelenreeks is mastitis één van de meest schadelijke en meest voorkomende ziekten bij melkvee en is het belangrijk om preventief te werk te gaan. In dit artikel gaan we verder in op het voorkomen van mastitis door de juiste voor- en nabehandeling rondom het melken. 

Voorbehandeling van de spenen

Op alle spenen zijn bacteriën aanwezig. Een belangrijk doel van voorbehandelen is het reinigen van de spenen. Schoonmaken met uierpapier (1 papier per koe) is hierbij een eerste stap, maar een beter resultaat kan worden behaald door een desinfectiemiddel te gebruiken. Dit kan door middel van sprayen maar ook door middel van voorschuimen. Doeltreffend sprayen moet op zeer specifieke wijze worden uitgevoerd en kost evenveel tijd als inschuimen. Daarnaast blijft schuim langer zitten en is het goed zichtbaar op de spenen. Voor een goede voorbehandeling gaat de voorkeur daarom uit naar het voorschuimen. Zo wordt de speen optimaal gedesinfecteerd en wordt voorkomen dat bacteriën in of op de melkbeker, de melk en de spenen terechtkomen.

Het tweede doel van voorbehandeling is het stimuleren van de melkafgifte. Het op een juiste manier voorbehandelen stimuleert de aanmaak van oxytocine, een hormoon dat ervoor zorgt dat koeien hun melk laten schieten. Een goede voorbehandeling spaart dus tevens tijd uit: het melken gaat tot 20% sneller dan in een situatie waar geen goede voorbehandeling wordt toegepast. 

Nabehandeling door middel van dippen of sprayen

Bij de nabehandeling is het belangrijk om het goede middel te kiezen op basis van drie variabelen:

1. Speenconditie van de koppel (de staat van de spenen heeft een directe invloed op de melkproductie!)
2. Soort bacterie die rondgaat (koegebonden of omgevingsgebonden?)
3. Hygiëne in de stal

Spray of dip met barrière

Wanneer er sprake is van een hoge infectiedruk in de stal door omgevingsgebonden bacteriën loont het om te kijken naar een dip of spray met barrière. Na de nabehandeling kunnen bacteriën de spenen dan niet snel binnendringen door het laagje dat zich voor het slotgat bevindt.

Eigenschappen spray- en dipmiddelen

Spray- en dipmiddelen zijn op te delen in vier verschillende categorieën met elk hun bijzondere eigenschappen

• Chloordioxide
  Een nabehandelingsmiddel op basis van chloordioxide focust op ontsmetting van de spenen. Veel veehouders kennen chloordioxidemiddel als twee componenten-product. Dit is uitstekend te gebruiken wanneer er problemen zijn met een hoge infectiedruk, chloordioxide is namelijk de sterkst ontsmettende stof die gebruikt kan worden op de spenen. Hierbij is het wel belangrijk dat het product dat gebruikt wordt ook genoeg verzorgende bestandsdelen bevat, zo lijdt de speen niet onder de krachtige ontsmettende werking van chloordioxide. Het wordt niet aangeraden om chloordioxide te gebruiken wanneer er al sprake is van een slechte speenconditie bij uw veestapel.
  
  
• Jodium
  Een bekende nabehandeling is de nabehandeling op jodiumbasis. Net als chloordioxide focust ook jodium zich op de ontsmetting van de speen, het is daarom effectief tegen zowel omgevingsgebonden als koegebonden mastitis. 
  Er zijn middelen op de markt op basis van drie verschillende soorten jodium:

1. Klassiek jodium. Klassiek jodium is agressief en het vervliegt snel in het middel. Daarom is een hoge concentratie jodium nodig om de juiste ontsmetting te bereiken, wat negatieve effecten heeft op de speenconditie. 

2. PVP-jodium. PVP-jodium is door de toevoeging van het bestanddeel PVP stabieler dan klassiek jodium en daarmee beter geschikt voor de nabehandeling. Echter in de oplossing is beperkt ruimte voor het toevoegen van speenverzorgende bestanddelen, dit kan risico’s opleveren voor de speenconditie.  

3. Gestabiliseerd (actief) jodium. Gestabiliseerd jodium is de meest geschikte soort jodium voor de nabehandeling. Om in deze formule een goede ontsmetting te bereiken is minder jodium nodig, hierdoor kunnen meer speenverzorgende bestanddelen worden toegevoegd. Daarnaast hebben middelen op basis van actief jodium een hogere pH en een lange houdbaarheid. 

In de praktijk: een middel op basis van actief jodium dat 3000 PPM jodium bevat kan een betere werking hebben dan een PVP-middel dat 5000 PPM jodium bevat. Met 3000 PPM actief jodium kan een optimale desinfectie worden bereikt, waardoor het middel minder agressief is voor de speenhuid. Daarnaast is het daarom mogelijk om meer speenverzorgende bestandsdelen toe te voegen.  

• Melkzuur
  Speendesinfectie op basis van melkzuur is bewezen effectief bij het bestrijden van mastitis-veroorzakende bacteriën, daarnaast zijn melkzuurhoudende producten ook verzorgend voor de speenhuid. Melkzuur is organisch zuur dat van nature in melk voorkomt. Het doordringt het lipide-membraan van bacterien en verlaagt de celenergie, daardoor heeft het een sterke desinfecterende werking. Producten op basis van melkzuur zijn daarnaast vaak goedgekeurd voor de biologische landbouw, gemakkelijk afbreekbaar en niet giftig voor milieu en mens. Dit maakt melkzuur een veilig alternatief voor traditionele biociden.
• Chloorhexidine
  Chloorhexidine is een teder ontsmettingsmiddel voor de huid. Het heeft een laag giftigheidsniveau en wordt al meer dan 40 jaar als huidontsmettingsmiddel gebruikt. Dankzij de kationische aard hecht chloorhexidine zich vast aan de huid. Middelen op basis van chloorhexidine focussen vaak op het bouwen aan, of behouden van, een goede speenconditie.

Een geregistreerd diergeneesmiddel

Bij het kiezen van het juiste middel is het goed om te kijken of middelen geregistreerd zijn als diergeneesmiddel. Als het middel geregistreerd is als diergeneesmiddel betekent dit dat er wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de werkzaamheid, veiligheid en farmaceutische kwaliteit (bijvoorbeeld hoeveelheid verzorgende deeltjes) van het middel.   

Zoals in dit artikel aan de orde is gekomen loont het om een goede voor- en nabehandeling toe te passen in uw situatie. Twijfelt u over de juiste werkwijze en/of middelen op uw bedrijf? Wij helpen u graag verder met onderbouwd advies, zowel telefonisch als op locatie.